Upadłość konsumencka jest postępowaniem odrębnym, które funkcjonuje obok zasadniczego modelu postępowania upadłościowego. Jego podstawowymi założeniami jest zaspokojenie wierzyciela z majątku dłużnika ogłaszającego upadłość oraz oddłużenie osoby wnioskującej. Upadłość konsumencka kierowana jest do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jedną z dwóch przesłanek przedmiotowych ogłoszenia upadłości, obok moralności płatniczej dłużnika, jest stan niewypłacalności.  

Niewypłacalność dłużnika będącego osobą fizyczną została uregulowana w art. 10 i 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze (dalej PUN). 

Zasada wynikająca z art. 10 PUN odnosi się do dłużnika, który znalazł się w stanie niewypłacalności. W konsekwencji, nie będzie możliwym ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez osobę fizyczną, która jest wypłacalna w dniu orzekania przez sąd.

Według licznych badań rynkowych niewypłacalność jest bardzo częstym zjawiskiem występującym wśród konsumentów, a także firm i innych podmiotów występujących w obrocie gospodarczym. Zjawisko niewypłacalności w odniesieniu do osób fizycznych może być szczególnie wyraźne w momencie utraty pracy, ciężkiej choroby lub innych sytuacji, które znacznie wpłyną na stan posiadania, a nie zależą od jego woli (np. śmierć bliskiej osoby będącej jedynym/głównym żywicielem rodziny). Zgodnie z powszechnym przekonaniem, niezawiniony stan niewypłacalności nie powinien prowadzić do wykluczenia społecznego lub utraty dobrego imienia.

Według słownika języka polskiego, niewypłacalność to "niemożność wywiązania się z zobowiązań pieniężnych" (zob. http://sjp.pwn.pl/doroszewski/niewyplacalnosc;5459971.html). Ustawodawca, na potrzeby prawa upadłościowego, doprecyzował jednak znaczenie słowa "niewypłacalność". W rozumieniu art. 11 ust. 1 PUN "dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych". Domniemywa się, że utrata zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych nastąpiła, jeżeli termin ich zapłaty przekroczył trzy miesiące (art. 11 ust. 1a PUN). 

Utrata płynności finansowej (niewypłacalność) przez dłużnika odnosi się do zobowiązań cwyilnoprawnych (np. kredyt w banku) oraz publicznoprawnych (np. podatki). Teza ta została potwierdzona w wyroku Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 29 stycznia 2008 r. (sygn. akt I SA/Lu 717/07). Zatem upadłość konsumencka może zostać ogłoszona jedynie w kontekście zobowiązań o charakterze pieniężnym, o czym informuje wprost ustawa w art. 11 ust. 1 PUN.

Przyjmuje się, że jeśli dłużnik nie wykonuje swoich zobowiązań, to zasadne wydaje się ogłoszenie upadłości, a wysokość posiadanych aktywów i fakt, iż są one wystarczające na pokrycie pasywów, nie stoi temu na przeszkodzie. Posiadanie wystarczającego majątku na pokrycie zobowiązań może przyczynić się do nieogłoszenia przez sąd dalszego planu spłaty*.

Wymagalność zobowiązania jest niczym innym, jak stanem w którym wierzyciel ma prawo zażądania spełnienia świadczenia. Termin spełnienia świadczenia może wynikać z treści czynności prawnej, czyli być oznaczony, może wynikać z właściwości zobowiązania, a także z wezwania do jego spełnienia (art. 455 kodeksu cywilnego). 

*Plan spłaty jest określony przez sąd, który ustala w jakiej wysokości i czasie (maks. 36 miesięcy) upadły będzie spłacać zobowiązania wskazane na liście wierzytelności, które nie zostały wykonane w toku postępowania. Wskazuje również jaki zakres zobowiązań zostanie umorzony po wykonaniu planu spłaty. Zalecane jest przygotowanie własnego planu spłaty i złożenie go do sądu wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. 

Chcesz porozmawiać z prawnikiem? 

Napisz na adres email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub zadzwoń pod numer: 58 380 26 56