Niewątpliwie, wybór formy prawnej jest istotnym elementem strategii podatkowej przedsiębiorstwa wiążącym się z wysokością osiąganych dochodów w przyszłości. Przedsiębiorcy często nawet nie wiedzą, ale już w momencie wyboru którejś z form prowadzenia przedsiębiorstwa dokonują tzw. optymalizacji podatkowej mającej na celu maksymalizację dochodu poprzez redukcję kosztów podatkowych. Drugim istotnym czynnikiem, który wiąże się z wyborem formy prawnej jest ograniczenie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Odpowiedzialność przedsiębiorcy inaczej kształtuje się w kontekście jednoosobowej działalności gospodarczej i spółek osobowych, a inaczej w kontekście spółek kapitałowych.
Jednoosobowa działalność gospodarcza
Zasady jej podejmowania i prowadzenia są regulowane przez ustawę z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z ową ustawą działalność gospodarcza jest to „(…) zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły”. Z kolei przedsiębiorca to „(…) osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą”. Należy również wskazać, że wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej działalności również są przedsiębiorcami.
Opodatkowanie
Dochody z działalności gospodarczej mogą być opodatkowane podatkiem PIT (podatek dochodowy od osób fizycznych) na kilka różnych sposobów. Zatem, wybierając określony rodzaj działalności powinniśmy dokonać wyboru odpowiedniej formy rozliczenia dochodu. Wybór ma znaczenie o tyle, o ile wpływa na wysokość przyszłego podatku, jak i na rodzaj ewidencji księgowej. Działalność może być opodatkowana na kilku różnych zasadach:
· przy użyciu skali podatkowej, gdzie wyróżniamy dwa progi – 18% i 32%;
· przy użyciu jednolitej stawki podatku wynoszącej 19% (tzw. podatek liniowy);
· przy użyciu zryczałtowanych form opodatkowania:
o ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych;
o karty podatkowej.
Skala podatkowa wiąże się z opodatkowaniem dochodu zgodnie z dwoma progami podatkowymi. Jeżeli dochód w roku rozliczeniowym nie przekroczy 85.528 zł, to podatek wynosi 18% pomniejszony o 556,02 zł. Jeżeli dochód przekroczy kwotę 85.528 zł, to podatek wynosi 14.839,02 zł i 32% od nadwyżki ponad 85.528 zł.
Przykład 1:
W roku podatkowym dochód wyniósł 60.000 zł. Zostaje on opodatkowany 18% stawką, co daje 10.800 zł, a następnie pomniejszony o 556,02 zł. W rezultacie należny podatek wyniesie 10.243,98 zł.
Przykład 2:
W roku podatkowym dochód wyniósł 160.000 zł. 85.528 zł dochodu zostaje opodatkowane na tej samej zasadzie co w przykładzie powyżej (85.528 * 18% = 15.395,04 zł, a następnie 15.395,04 – 556,02 = 14.839,02 zł). Nadwyżka ponad kwotę 85.528 zł, czyli 74.472 zł, jest opodatkowana 32% podatkiem (74.472 * 32% = 23.831,04 zł). W sumie do zapłaty pozostanie 38.670,06 zł od dochodu w wysokości 160.000 zł.
Opodatkowanie wg. skali ma określone zalety i wady. Do zalet zaliczyć można:
· prawo do ulg;
· możliwość rozliczenia z małżonkiem;
· możliwość skorzystania z kredytu podatkowego;
· możliwość rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko;
· możliwość redukcji przychodów o koszty uzyskania przychodu;
· brak zapłaty podatku, jeżeli nie został osiągnięty przychód albo gdy dochód nie przekroczy 3091 zł.
Wśród wad należy wymienić:
· bardzo wysoka druga skala (32%);
· konieczność prowadzenia Księgi Przychodów i Rozchodów (KPiR) lub pełnej księgowości.
Podatek liniowy oznacza opodatkowanie dochodu jednolitą stawką wynoszącą 19% - wysokość osiąganego dochodu pozostaje bez żadnego znaczenia. Jego rozliczenie jest zatem o wiele prostsze, aniżeli w przypadku skali. Wadami podatku liniowego są:
· niemożność skorzystania z wielu ulg podatkowych;
· niemożność skorzystania z kwoty wolnej od podatku;
· niemożność skorzystania z kredytu podatkowego;
· niemożność wspólnego rozliczenia z małżonkiem;
· niemożność wspólnego rozliczenia z dzieckiem będąc osobą samotnie wychowującą dziecko.
Jedną z form uproszczonego opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Charakteryzuje się stosunkowo niskimi stawkami (w zależności od rodzaju działalności, oczywiście…), które wynoszą 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 10%, 17% i 20%.
Jednakże nie każdemu przedsiębiorcy jest dane skorzystanie z takiej formy rozliczenia z urzędem skarbowym. Art. 8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym wskazuje katalog działalności, którym niedozwolone jest opodatkowanie przychodów ryczałtem. Przedsiębiorcy, którzy mogą rozliczać się za pomocą ryczałtu, to osoby fizyczne uzyskujące przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, a także spółki cywilne i jawne osób fizycznych, które uzyskały przychody z działalności (prowadzonej samodzielnie) w wysokości nieprzekraczającej 150.000 euro albo uzyskały przychody z działalności w formie spółki, a suma przychodów wspólników nie jest większa niż 150.000 euro.
Karta podatkowa jest bodaj najprostszą formą opodatkowania działalności gospodarczej. Wysokość podatku nie jest adekwatna do osiąganych przychodów, aczkolwiek stawka podatku zależy od:
· wykonywanych usług;
· liczby populacji w miejscowości, w której prowadzona jest działalność;
· ilości pracowników;
· rozmiaru działalności;
· wieku przedsiębiorcy.
Podobnie jak w przypadku ryczałtu, karta podatkowa jest przeznaczona dla określonego grona przedsiębiorców – katalog został zawarty w art. 23 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Zaletą karty jest niski podatek, płatny okresowo, a także brak obowiązku prowadzenie Księgi Przychodów i Rozchodów. Wadą jest brak możliwości odliczenia kosztów oraz to, że podatek jest płatny niezależnie od tego czy dochód został osiągnięty, czy nie.
Kolejną kwestią jest ZUS. Opłaty wynikające z płacenia ZUSu można nazywać składkami, opłatami na poczet Funduszu Pracy itp., ale nie są niczym innym, aniżeli kolejnym podatkiem. Ustawodawca przewidział dwa rodzaje ZUSu – preferencyjny i pełny.
ZUS preferencyjny w 2016 roku
Składki preferencyjne wynoszą razem 465,28 zł, które przedsiębiorca opłaca każdego miesiąca. Na wysokość tych składek zalicza się:
· składkę emerytalną – 108,34 zł;
· rentową – 44,40 zł;
· wypadkową – 9,99 zł;
· chorobową – 13,60 zł;
· zdrowotną – 288,95 zł.
Kto nie może skorzystać z ZUSu preferencyjnego?
Ze stawek preferencyjnych nie mogą skorzystać osoby rozpoczynające działalność na gruncie ustawy o działalności gospodarczej i innych przepisów szczególnych, które:
· prowadzą lub w okresie 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
· wykonują działalność na rzecz byłego pracodawcy, jeżeli w roku bieżącym lub poprzednim wykonywały dla niego pracę w oparciu o umowę o pracę lub w ramach spółdzielczego stosunku pracy, a także jeżeli w ramach firmy wykonują dla niego pracę, która wykonywali wcześniej na podstawie umowy cywilnoprawnej;
· są wspólnikami spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej lub osoba jest wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
ZUS pełny w 2016 roku
Składki pełnego ZUSu wynoszą w sumie 1.121,52 zł. Na jego wysokość składa się:
· składka emerytalna – 474,92 zł;
· rentowa – 194,64 zł;
· wypadkowa – 43,79 zł;
· chorobowa – 59,61 zł;
· zdrowotna – 288,95 zł;
· fundusz pracy – 59,61 zł.
Składki na ZUS płatne są niezależnie od tego czy przedsiębiorca osiągnął przychód, czy nie.
Podatek od towarów i usług, czyli VAT. Zgodnie z polskim ustawodawstwem, podatnik posiada wybór, czy zostać podatnikiem VAT, czy wykorzystać możliwość zwolnienia (nie każdy rodzaj działalności ma taką możliwość). Katalog czynności zwolnionych z VATu został wskazany w art. 43 ustawy o VAT. Inni przedsiębiorcy muszą jednak pozostać czynnymi podatnikami VAT już od pierwszej sprzedaży towaru lub usługi. Obecne stawki podatku wynoszą 23%, 8%, 5% i 0%.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Prowadzenie firmy w formie indywidualnej działalności gospodarczej wiąże się z pełną odpowiedzialnością przedsiębiorcy. W praktyce oznacza to, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą odpowiada majątkiem firmowym oraz prywatnym za długi, które powstały w związku z działalnością. Nie występuje bowiem rozgraniczenie obu majątków. W związku z powyższym wierzyciel firmy (np. kontrahent) może domagać się spłaty wierzytelności w drodze egzekucji komorniczej prywatnej nieruchomości, a wierzyciel osobisty (np. bank, który udzielił kredytu hipotecznego na zakup prywatnej nieruchomości) może dochodzić spełnienia roszczenia z majątku firmy (np. wyposażenie gabinetu lekarskiego). Co więcej, odpowiedzialność przedsiębiorcy prywatnym majątkiem nie ogranicza się jedynie do tego majątku, który został nabyty w trakcie prowadzenia działalności, ale też tego, który został zgromadzony przed jej założeniem.
Czy jest możliwość ograniczenia odpowiedzialności?
Tak, najlepszym rozwiązaniem będzie przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową – spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną.
Podsumowanie
Jednoosobowa działalność gospodarcza posiada określone zalety – możliwość doboru rodzaju ewidencji księgowej, ulgi podatkowe i brak kosztów rejestracji. W kontekście wysokich, stałych kosztów ZUSu i dużego ryzyka związanego z odpowiedzialnością za długi – nie jestem przekonany, czy taka forma prawna jest atrakcyjniejsza od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie ryzyko jest ograniczone do minimum i nie występuje obowiązek płacenia ZUSu (płacą jedynie pracownicy, ale istnieją sposoby jego pominięcia).